زمزمه ی باران

1. زمان خالى از حجت نيست

امام سجاد ـ عليه السلام ـ فرمود: «لاتَخْلُو الاَرْضُ الى اَنْ تَقُومَ السّاعَةُ مِنْ حُجَّة وَ لَوْلا ذلِكَ لَمْ يُعْبَدِ اللهُ؛[5] زمين تا روز قيامت خالى از حجت نيست، و اگر حجت الهى نبود، خدا پرستيده نمىشد.»

اين حديث به خوبى نشان مىدهد كه در اين زمان نيز حجت الهى وجود دارد. منتهى اين امام بايد معصوم باشد و معرفى شده ازطرف خدا و امامان قبلي، چنان كه آن حضرت فرمود: «الامامُ لايكونُ الّا مَعْصُوماً وَ لَيْسَت العِصْمَةُ فى ظاهِرِ الخِلْقَةِ فَيُعْرَفَ بِها وَ كذلِكَ لايَكُونُ الاّ مَنْصُوصاً؛[6] جز معصوم احدى شايسته امامت نيست و چون عصمت يك نشان ظاهرى در خلقت نيست( كه همگان) بشناسند، بايد امام از طرف خدا (تعيين) و اعلام شود.»

و در خطبه معروف خود در مسجد جامع شام در حضور يزيد بن معاويه فرمود: «رسول خدا، و وصى او على ـ عليه السلام ـ ، سيد الشهداء (حمزه)، جعفر طيار، دو سبط اين امت و مهدى [اين امت] از ماست.»[7]

2. راز غيبت و پنهان بودن ولادت

حضرت سجاد ـ عليه السلام ـ فرمود: «القائِمُ مِنّا يَخفى عَلى النّاسِ وِلادَتُهُ حتّى يَقُولُوا: لَمْ يُولَدْ بَعْدُ، لِيَخْرُجَ حينَ يَخْرُجُ وَ لَيْسَ لِاحد فى عُنُقِهِ بَيْعَةً؛[8] قائم ما، ولادتش از مردم مخفى مىشود تا جايى كه مىگويند: هنوز متولد نشده است. تا هنگامى كه ظهور مىكند بيعت كسى در گردن او نباشد.»

همچنين درباره مخفي بودن مکان آن حضرت فرمود: «لا يَطَّلِعُ عَلي مَوْضِعِهِ اَحَدٌ مِنْ وَلِيٍّ وَلاغَيْرِهِ اِلّا الَّذي يَلي اَمْرَهُ؛[9] هيچ کس از دوست و غير دوست از اقامتگاه او مطّلع نميشود، به جز کسي که متصدّي خدمتگزاري اوست.»

3 . غيبت كبرى و صغرى

امام سجاد ـ عليه السلام ـ فرمود: «اِنَّ لِلْقائِمِ مِنّا غَيْبَتَيْنِ: اِحداهُما اَطولُ مِنَ الاُخرى. اَمّا الاُولى فَسِتَّة اَيّامٍ وَ سِتَّةَ اَشْهُر وَ سِتَّ سَنَواتٍ وَ اَمّا الْاُخْري فَيَطُولُ اَمَدُها حَتّي يَخْرَجَ مِنْ هذَا الْامْرِ اَکْثَرُ مَنْ يَقُولُ بِهِ، فَلا يَثْبُتُ عَلَيْهِ الاّ مَنْ قَوِىَ يَقِينُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ وَ لَمْ يَجِدْ فى نَفْسِهِ حَرَجاً مِمّا قَضَيْنا وَ سَلَّمَ لَنا اَهْلَ البَيْتِ؛[10] براى قائم ما دو غيبت است كه يكى از آنها طولانىتر از ديگرى است. اما اولى شش سال و شش ماه و شش روز طول مىكشد و اما دومى به قدرى طول مىكشد كه بيشتر كسانى كه به غيبت او ايمان داشتند از اعتقاد خود بر مىگردند. فقط كسانى بر اعتقاد خود استوار مىمانند كه يقين محكم و شناخت صحيح داشته باشند و سخنان ما بر آنها گران نباشد و تسليم ما اهل بيت باشند.»

4. فتنههاى دوران غيبت

امام زين العابدين ـ عليه السلام ـ فرمود: «يا اباخالد لَتأتِيَنَّ فِتَنٌ کَقِطَعِ اللَّيْلِ المُظْلِمِ لايَنْجُو الاّ مَنْ أَخَذَ اللهُ مِيثاقَهُ اوُلئكَ مَصابيحُ الهُدى وَ يَنابِيعُ العِلْم يُنْجِيهِمُ اللهُ مِنْ كُلِّ فِتْنَةٍ مُظْلِمَةٍ؛[11] اى اباخالد! براستي (در دوران غيبت) فتنههايى همچون قطعههاى شب تار هجوم مىآورد كه از آن جز كسانى كه خدا از آنها پيمان گرفته رهايى نمىيابد. همانها چراغهاى هدايت و سرچشمه علمند، كه خداوند آنها را از هر فتنه تاريك نجات مىبخشد.»

و همچنين فرمود: «مَنْ ثَبَّتَ عَلى وِلايَتِنا فى غَيْبَةِ قائِمِنا أَعطاهُ اللهُ اَجْرَ اَلفَ شَهيدٍ مِثْلِ شُهداءِ بَدْرٍ وَ اُحُدٍ؛ كسى كه در زمان غيبت قائم ما ـ عليه السلام ـ بر ولايت ما ثابت و استوار بماند، خداوند به او پاداش هزار شهيد مثل شهيدان بدر و احد عطا مىفرمايد.»[12]

5. انتظار راستين و پاداش آن

براى انتظار حضرت مهدى ـ عليه السلام ـ آثار گرانبهايى وجود دارد، از جمله امام سجاد ـ عليه السلام ـ فرمود: «اِنتِظارُ الفَرَجِ مِن أَعظَمِ الْعَمَلِ؛ انتظار فرج از برترين اعمال است.»[13] و فرمود: «اهل زمان غيبت او كه قائل به امامت او و منتظر ظهور او باشند، برتر از مردمان هر زمان ديگر مىباشند، زيرا خداى تبارك و تعالى به آنها آن قدر عقل، فهم و شناخت عطا فرموده است كه غيبت امام در پيش آنها چون زمان حضور شده است. خداوند اهل آن زمان را همانند مجاهدانى قرار داده كه در محضر رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ شمشير بزنند، آنها مخلصان حقيقى و شيعيان واقعى و دعوت كنندگان به دين خدا در آشكار و نهان مىباشند.»[14]

6. ياران مهدى عليه السلام

حضرت سجاد ـ عليه السلام ـ در تفسير آيه ]حَتّى اِذا رَأوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمونَ مَنْ أضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عدداً[؛[15] «هنگامى كه ببينند آنچه را كه وعده مىشوند، پس مىفهمند كه چه كسى ياورش ضعيفتر و نفراتش كمتر است»، فرمود: «يَعْنى القائِمَ و انْصارَهُ بِالنِسْبةِ لِاعْدائِهِ؛ مقصود ]از مايُوعَدوُنَ[ قائم ـ عليه السلام ـ و ياران او در مقايسه با دشمنان او مىباشند.»[16]

در جاى ديگر فرمود: «...كَأنّى بِصاحِبِكُمْ قَدْ عَلا فَوْقَ نَجَفِکُمْ بِظَهْرِ كُوفان فى ثَلاثَمأةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلا، جَبرئيلُ عَنْ يَمِينهِ وَ ميكائيلُ عَِِنْ شِمالِهِ وَ اِسْرافيلُ أَمامَهُ، مَعَهُ رايَةُ رَسُول الله صلى الله عليه و آله قَد نَشَرها لايَهْوِى بِها الى قَوْم الاّ أَهْلَكَهُم اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ؛[17] گويا صاحب شما (مهدى) را مىبينم كه پشت كوفه بالاى نجف در بين سيصد و سيزده نفر قرار گرفته، جبرئيل از راستش، و ميكائيل از سمت چپش و اسرافيل جلو آن حضرت قرار دارند. و با او پرچم رسول خدا است كه آن را برافراشته است. و بر قومى فرود نمىآيد جز آنكه آنها را ] به امر[ خداى عزيز و جليل هلاك مىكند.»

7. دوران ظهور

با ظهور حضرت مهدى ـ عليه السلام ـ بركات فراوانى عايد بشريت و متدينين مىشود؛ از جمله، آنچه حضرت سجاد ـ عليه السلام ـ فرمود: «اذا قامَ القائِمُ أَذْهَبَ اللهُ عَن شِيعَتنا العاهَةَ و جَعَل قُلُوبَهُمْ كَزُبَرِ الحَديدِ وَ جَعَلَ قُوَّةَ الرَّجُل مِنْهُم قُوَّةَ أرْبَعينَ رَجُلا وَ يَكونُونَ حُكّامَ الاَرْضِ وَ سَنامَها؛[18] وقتى قائم قيام كند، خداوند رنج را از شيعيان ما دور مىكند و دلهاى آنها را چون پاره آهن قرار مىدهد و خداوند قدرت هر مرد از آنها را برابر چهل مرد قرار مىدهد و آنها حاكمان زمين خواهند شد.»

دعاهاى امام سجاد درباره امام زمان عليهماالسلام

پيشتر اشاره شد كه يكى از بركات وجود حضرت سجاد ـ عليه السلام ـ ، تعليم شيوه و روش دعا نمودن است. درباره انتظار مهدى ـ عليه السلام ـ و دعا براى فرج و نصرت آن حضرت و... نيز دعاهاى متعددى وجود دارد كه به اهّم آنها اشاره مىشود:

الف. دعا براى ظهور در روز عرفه

اين دعا از چهار بخش تشكيل شده است؛ لزوم وجود امام در هر زمان و اطاعت مطلق از امر و نهى او، دعا براى نصرت و يارى و محافظت آن حضرت، بيان نتايج و پى آمدهاى ظهور مهدى ـ عليه السلام ـ در قالب دعا، بيان اوصاف ياران آن حضرت و دعا در حق آنان.

در بخش اول چنين مىخوانيم: «اللّهُمَّ اِنَّكَ أَيَّدْتَ دينَكَ فى كُلِّ أَوانٍ بِاِمامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعبادِكَ وَ مَناراً فى بِلادِكَ بَعْد اَنْ وَصَلْتَ حَبْلَهُ بِحَبْلِكَ وَ جَعَلْتهُ الذَّريعَةَ الى رِضْوانِكَ وَ افْتَرَضْتَ طاعَتَهُ وَ حَذَّرْتَ مَعْصِيَتَهُ وَ اَمَرْتَ بِامْتِثالِ اَمْرِهِ و الانْتِهاءِ عِند نَهْيِهِ و اَنْ لايَتَقَدَّمَهُ مُتَقَدِّمٌ و لايَتأَخَّرَ عَنهُ مُتَأخِّرٌ فَهُوَ عِصْمَةُ اللاّئذيْنَ وَ كَهْفُ المؤمِنينَ و عُرْوَةُ المُتَمسِّكينَ وَ بَهاءُ العالمينَ ؛ «بار الها! تو در هر زمان دين خود را به وسيله امامى تاييد فرمودهاى كه او را براى بندگانت به عنوان عَلَم و در كشورهايت به جاى منار ]هدايت[ برپا داشتهاى؛ پس از آنكه پيمان او را به پيمان خود پيوسته و او را وسيله خشنودى خود ساختهاى و طاعتش را واجب كرده و از نافرمانيش بيم دادهاى و به اطاعت فرمانش و باز ايستادن در برابر نهيش و سبقت نگرفتن بر او و عقب نماندن از او فرمان دادهاى! پس او نگهدارنده پناهندگان و ملجأ مؤمنان و دستاويز متمسكان و جمال و عظمت جهانيان است.»

و در بخش دوم مىخوانيم: «اللّهُمَّ فَاَوْزِعْ شُكرَ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عليه وَ اَوْزِعْنا مِثْلَهُ فيهِ و أيِّد مِن لَدُنكَ سُلطاناً نصيراً وَا فْتَحْ لَهُ فتْحاً يَسيراً وَ اَعِنْهُ بِرُكنِكَ الاعَزّ وَ اشْدُد اَزْرَهُ وَ قَوِّ عَضُدَهُ و راعِهِ بِعَيْنِكَ وَاحْمِهِ بِحِفْضِكَ و انْصُرْهُ بِملائِكَتِكَ... ؛ بار الها! پس ولى خود را به شكر آنچه بر او نعمت دادهاى مُلهَم ساز، و ما را نيز به سپاسگزارى نعمت وجود او توفيق ده، و او را از جانب خود سلطنتى يارى دهنده عطا فرماى و درهاى پيروزى را به آسانى بر وى بگشا، و او را به نيرومندترين تكيه گاه خود مدد ده و پشت گرم ساز، و بازويش را نيرو بخش و به چشم عنايت منظورش دار، و به نگهدارى خود حمايتش كن و با فرشتگانت ياريش ده... .»

و در بخش چهارم چنين آمده است: «وَ اَحْىِ بِهِ ما اَماتَهُ الظّالمُونَ مِنْ مَعالِمِ دِينِكَ وَ اجْلَ بِهِ صَدْأ الجَوْرِ عَنْ طَريقَتِكَ وأبْنِ بِهِ الضَّرَّاء عَنْ سَبيِلِكَ وَ أَذِل بِهِ النّاكِبِينَ عَنْ صِراطِكَ و أَمْحَقْ بِهِ بَغاةَ قَصْدِكَ عِوَجاً...؛ و به وسيله او آنچه از نشانههاى دينت توسط ستمگران از بين رفته را زنده ساز، و زنگ جور[ظالمان] را از طريق خويش بزداى، و سختى و ناهموارى را به وسيله او از راه خويش برطرف كن، و منحرفين از صراط [مستقيم] خود را توسط او از ميان بردار، و آنانى را كه قصد كج ساختن راه تو را دارند هلاك نماى... .»

اين همه دستاوردهاى بزرگ حكومت جهانى مهدى است كه در قالب دعا در سختترين دوران خفقان و ستم بيان شده است.

و درباره اوصاف ياران مهدى چنين آمده است: «اللّهُمَّ و صَلِّ عَلى أوْليائِهِمُ المُعتَرِفينَ بِمَقامِهِم، المُتَّبِعينَ مَنْهَجَهُمْ المُقْتَفِينَ آثارَهُمْ...المُنْتَظريْنَ أيّامَهُم المَادّينَ اِلَيْهِم أَعْيُنَهُم...؛ بارالها! رحمت فرست بر دوستان ايشان كه معترف به مقام آنها، و تابع راه آنان و پيرو آثار آنهايند، منتظر روزگار ]دولت[ آنها و چشم دوخته به راهشان مىباشند.»[19]

ب. دعاى ديگر براى ظهور و فرج:

اين دعا نيز در منابع متعددى آمده است و مربوط به روز عرفه مىباشد. اين دعا با درخواست فرج آل محمد ـ صلى الله عليه و آله ـ و در خواست يارى آنان شروع شده و با بيان ره آوردهاى ظهور حضرت مهدى ـ عليه السلام ـ در قالب دعا ادامه يافته، در پايان با بيان اوصاف ياران حضرت خواسته مىشود دعا كننده جزء بهترين ياران او قرار گيرد.

«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ فَرِّجْ عَنْ آلِ مُحَمَّد وَ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِالحَقِّ....وَانْصُرْهُمْ وَ انْتَصِر بِهِمْ وَ اَنْجِزْ لَهُمْ ما وَعَدْتَهُم وَ بَلِّغْ فَتْحَ آلَ مُحَمَّد ...؛ خدايا بر محمد و آل او درود فرست و فرج آل محمد را [با ظهور مهدى عليه السلام] برسان، آنها را امامانى كه به حق هدايت مىكنند قرار بده و آنها را يارى كن و به وسيله آنها يارى بخش و براى آنها آنچه وعده فرمودى وفا كن و پيروزى آل محمد را برسان... .»

در ادامه، خطاب مخصوص به حضرت حجت شده، مىگويد: «...وَ اَصْلِحْ لَنا اِمامَنا وَ اسْتَصْلِحْهُ وَ اَصْلِحْ عَلى يَديْهِ و آمِنْ خَوْفَهُ و خَوْفَنا عَلَيْهِ وَ اجْعَلْهُ اللّهُمَّ الذّى تَنْتَصِر بِهِ لِديْنِكَ ؛ و براي ما اماممان را اصلاح کن و براى او طلب اصلاح كن و با دستان او [جامعه را] اصلاح كن، ترس او را و ترس ما را نسبت به [وجود مبارك] او ايمن گردان و او را كسى قرار بده كه به وسيله او دينت را يارى نمايى.»

و در باره دستاوردهاى دوران ظهور مىگويد: «اللّهُمَّ امْلَاءِ الاَرْضَ بِهِ قِسْطاً وَ عَدْلا كَما مُلِئَتْ ظُلماً وَ جَوْراً و امْنُن بِهِ عَلي فُقَراءِ المُسْلِمينَ و اَرامِلِهِمْ وَ مَساكِينِهِم وَ اجْعَلْنى مِنْ خِيارِ مَوالِيهِ وَ شِيعَتِهِ، أَشَدِّ هِمْ لَهُ حُبّاً وَ اَطْوَعِهِمْ لَهُ طَوْعاً ؛ خدايا به وسيله او زمين را پر از عدل و داد كن چنان كه از ستم و جور پر گشته است، و به وسيله او بر فقراى مسلمين و يتيمان و بى سرپرستان و از كار افتادگانشان منت گذار و مرا از برگزيدگان دوستان و شيعيانش، و شديدترين آنها نسبت به او از نظر محبت، و رامترينشان در فرمانبرى قرار ده.»

«وَ اَنْفَذِهِمْ لِامْرِهِ وَ اَسْرَعِهِمْ الى مَرضاتِهِ و اَقْبَلِهِمِ لِقَوْلِهِ وَ اقْوَمِهِم بِاَمْرِهِ وَ ارْزُقنى الشَّهادَةَ بَيْنَ يَدَيْهِ حَتّى اَلْقاكَ وَ انْتَ عَنّى راض؛ و [مرا] نافذترين آنها در مقابل فرمان او، و شتاب كنندهترينشان به سوى خرسندى و رضايت او، و روكنندهترين آنها به سوى سخن او، و پايدارترينشان در امر او قرار ده، و شهادت در پيشگاه او را روزى من گردان، تا تو را در حالى كه از من راضى هستى ملاقات كنم.»[20]

[1]. سيد رضا مؤيد.

[2]. دكتر سيد جعفر شهيدى، زندگانى على بن الحسين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، اول، 1365 هـ ش، ص 27 - 29.

[3]. ابن ابى السراج البغدادى، تاريخ الائمه، قم ـ مكتبة بصيرتى، ص 9، مهدى پيشوايى، سيره پيشوايان، ص 234 - 235.

[4]. جواد مشفق.

[5]. محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، بيروت دار احياء التراث، ج 52، ص 92؛ ر.ك: لطف الله صافى، منتخب الاثر، ص 271، كامل سليمان، روزگار رهائى، ترجمه على اكبر مهدى پور، نشر آفاق، سوم، 1376، ج 1، ص 86.

[6]. روزگار رهائى، همان، ص 87؛ شيخ صدوق، معانى الاخبار، ص 132.

[7] . منتخب الاثر، ص 172، روزگار رهائى، همان، ص 87.

[8] . همان، ص 187، بحارالانوار، همان، ج 51، ص 135.

[9]. بحار الانوار، ج52، ص153 و ج53، ص324؛ منتخب الاثر، ص 251 و 253.

[10]. همان، ص 251، و بحارالانوار، ج 51، ص 134.

[11]. بحارالانوار، همان، ج 51، ص 135، روايت 3.

[12]. همان، ج 52، ص 125.

[13]. منتخب الاثر، ص 244.

[14]. بحارالانوار، ج 52، ص 122، منتخب الاثر، ص 244.

[15]. جن/ 24.

[16]. ينابيع المودّة، ج3، ص 84؛ بشارة المصطفى، ص 62؛ الزام الناصب، ص 32 و 242.

[17]. بحار الانوار، همان؛ ج51، ص135، ح3.

[18]. همان، ج 52، ص 364، و 317؛ الزام الناصب، ص 139.

[19]. ر. ك: صحيفه كامله سجاديه، ترجمه صدرالدين بلاغى، تهران، دارالكتب الاسلاميه، بي تا، در ضمن دعاى 47 روز عرفه، ص 255 - 258؛ «الصحيفة السجادية الجامعة، قم، مؤسسة الامام المهدى، اول، 1411 هـ ق، ص 322؛ سيد رضى الدين على بن طاووس، اقبال الاعمال، بيروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، ص 664؛ المصباح، ابراهيم العاملى الكفعمى، بيروت، منشورات مؤسسة الاعلمى، ص 891.

[20]. اقبال الاعمال، همان، ص 675، الصحيفة السجادية الجامعة، همان، ص 347؛ محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج 98، ص 234؛ ابراهيم عاملى كفعمى، مصباح المتهجد، بيروت، منشورات مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، ص 697.

سایت تبیان